Blog

Podstawowym obowiązkiem dziennikarza jest działanie zgodnie z etyką zawodową oraz zachowanie szczególnej staranności i rzetelności przy zbieraniu i wykorzystywaniu materiałów prasowych. Uzyskane informacje powinny być przez dziennikarza sprawdzone pod kątem ich zgodności z prawdą, ewentualnie dziennikarz powinien podać w materiale prasowym źródło tych informacji.

Nierzadko jednak zdarza się, że publikacje prasowe tworzone są w pośpiechu, w pogoni za sensacją lub zwyczajnie w oparciu o kierunek ideowy wyznaczony przez konkretny tytuł prasowy. Wiąże się to z ryzykiem podania do publicznej wiadomości informacji często nieścisłych lub mijających się z rzeczywistością.

Ustawa prawo prasowe przewiduje w obecnym stanie prawnym możliwość zwrócenia się do dziennika lub czasopisma z wnioskiem o bezpłatne opublikowanie rzeczowego i odnoszącego się do faktów sprostowania nieścisłej lub nieprawdziwej informacji zawartej w materiale prasowym. Pisemny wniosek powinien być zaadresowany do redaktora naczelnego tytułu i nadany w placówce pocztowej (listem poleconym) lub pozostawiony w siedzibie redakcji (za pokwitowaniem), w terminie nie dłuższym niż 21 dni od dnia opublikowania materiału prasowego. Wniosek powinien spełniać wymogi formalne - objętościowe i jakościowe określone w ustawie, w tym zawierać imię i nazwisko wnioskującego, jego adres i podpis, a także tekst sprostowania, który nie może przekraczać dwukrotnej objętości fragmentu materiału prasowego, którego dotyczy.

Redaktor naczelny odmawia opublikowania sprostowania m.in. wówczas gdy sprostowanie jest nierzeczowe lub nie odnosi się do faktów, zawiera treść karalną lub też podważa fakty stwierdzone prawomocnym orzeczeniem dotyczącym osoby dochodzącej sprostowania. Instytucja sprostowania ma za zadanie zagwarantowanie osobie, której publikacja dotyczy możliwości odniesienia się do jej treści, która często bywa krzywdząca. Siła opiniotwórczych mediów jest na tyle wysoka, że reakcja społeczna na publikowane materiały może wpływać w sposób negatywny na dalsze życie i funkcjonowanie jednostki, która zupełnie przypadkowo znalazła się w ogniu krytyki i centrum zainteresowania. Nie są to przypadki odosobnione. Tymczasem ustawa prawo prasowe w obecnym brzmieniu nie do końca spełnia cele, dla których została ustanowiona.

Problem pojawia się wówczas, gdy dziennik ogólnopolski wydaje dzienniki lokalne o zasięgu przykładowo wojewódzkim pod tym samym tytułem. I poza redakcją główną z redaktorem naczelnym, istnieje szereg redakcji lokalnych z redaktorami naczelnymi (lokalnymi). Gdy materiał prasowy pojawia się w wydaniu lokalnym (nie mówimy tutaj o dodatku tematycznym, ale o gazecie lokalnej przygotowywanej przez odrębną redakcję będącą w strukturze organizacyjnej dziennika ogólnopolskiego), zainteresowany publikacją sprostowania ma zagwozdkę, bo nie wie, do kogo ma się zwrócić. Zgodnie z ustawą redaktorem naczelnym jest osoba posiadająca uprawnienia do decydowania o całokształcie działalności redakcji. Teoretycznie więc, jeśli redakcja lokalna posiada swojego redaktora naczelnego, to do niego powinno się kierować wniosek. Ale tak nie jest, a przynajmniej nie jest to uregulowane i tym samym przyjmuje się, być może dla wygody, że wniosek powinien być kierowany do redaktora naczelnego wydania głównego - czyli do redaktora naczelnego, którego dane (w tym adres) powinny być ujawnione w rejestrze dzienników i czasopism prowadzonym przez właściwy dla siedziby wydawcy sąd okręgowy. Tym samym wniosek powinien być kierowany do osoby, która de facto, nie decyduje o całokształcie działalności redakcji lokalnych i najczęściej nie ma wiedzy na temat materiału, który ma być prostowany.

Redaktor naczelny wydania lokalnego nie jest redaktorem naczelnym w rozumieniu ustawy prawo prasowe. Jednocześnie w wydaniach lokalnych tytułów prasowych pojawia się tzw. impressum, czyli stopka redakcyjna, w której podaje się m.in. imię i nazwisko redaktora naczelnego, ale nie tego głównego, tylko lokalnego, pomimo że ustawa przewiduje obowiązek podawania w stopce redakcyjnej imienia i nazwiska redaktora naczelnego w rozumieniu tej ustawy. Impressum pełni ważną funkcję, bowiem powinno ono informować czytelnika o danych gazety, które mogą mu posłużyć do wykorzystania w walce o ochronę jego dóbr osobistych naruszonych przez publikację materiału prasowego. Osoba taka czerpie wiedzę na temat osoby redaktora naczelnego właśnie ze stopki redakcyjnej, co może się okazać niewystarczające, gdyż tak jak wyżej wspomniałam, redaktor naczelny wydania lokalnego nie jest redaktorem naczelny w rozumieniu ustawy i to nie do niego powinno się kierować wniosek o opublikowanie sprostowania.

Dopóki kwestia ta nie zostanie dopracowana przez ustawodawcę, z ostrożności należałoby kierować wniosek o sprostowanie zarówno do redaktora naczelnego wydania lokalnego jak i do redaktora naczelnego wydania ogólnopolskiego, tego, który widnieje w rejestrze (pod warunkiem, że tytuł został zarejestrowany). Pozwoli to na zachowanie 21 dniowego terminu przewidzianego przez ustawę, co z kolei uruchomi dalej możliwość skierowania sprawy na drogę sądową w terminie 1 roku od dnia opublikowania materiału prasowego, w przypadku gdyby redaktor naczelny odmówił publikacji sprostowania, co oczywiście najczęściej ma miejsce.