Blog
Artykuły publikowane na stronie Kancelarii opracowywane są z wykorzystaniem zagadnień z różnych dziedzin prawa, z którymi prawnicy Kancelarii spotykają się w codziennej pracy. Treści nie należy jednak traktować jako kompleksowej i wiążącej opinii w przedmiocie danego zagadnienia. Należy pamiętać, że rozwiązanie konkretnej sprawy uzależnione jest od wszystkich elementów, które się na nią składają. W przypadku potrzeby uzupełnienia informacji czy wykorzystania zawartych treści do realnego problemu, prosimy o kontakt z Kancelarią.Rozwód - z orzekaniem o winie czy bez?
30 Paź 2015
Podjęcie decyzji o rozwodzie bywa trudne i bolesne. Czasem jednak nie mamy wyjścia. Wówczas zadajemy sobie pytanie, czy wnosić o orzeczenie rozwodu z winy małżonka czy też może obejść się bez tego.
Trwały i zupełny rozkład pożycia
Zanim jednak skierujemy sprawę do sądu, należy zastanowić się czy pomiędzy małżonkami nastąpił zupełny i trwały rozkład pożycia, co stanowi warunek konieczny, aby skutecznie ubiegać się o rozwód.
Sąd w toku postępowania bada czy więzy łączące małżonków uległy zerwaniu. Przez "więzy" należy rozumieć więzy duchowe (uczucie, które żywimy do drugiej osoby, przywiązanie, miłość), fizyczne oraz gospodarcze. W większości przypadków małżonkowie decydując się na rozwód, dalej ze sobą zamieszkują, w różny sposób ustalając zasady korzystania ze wspólnego mienia. Przykładowo każdy z małżonków zajmuje inny pokój, inne półki w lodówce, inne są pory spożywania posiłków. W takiej sytuacji, pomimo utrzymywania pewnych elementów więzi gospodarczej (wspólność kosztów eksploatacyjnych jednego miejsca zamieszkania), rozkład pożycia może być uznany za zupełny.
O trwałym rozkładzie pożycia możemy mówić z kolei, jeśli ze względu na konkretne okoliczności, powrót małżonków do wspólnego pożycia, w tym przede wszystkim fizycznego, nie nastąpi. Jednorazowa awantura i nieutrzymywanie ze sobą kontaktu przez kilka tygodni może okazać się niewystarczająca, jeśli z innych okoliczności wynika, że małżonkowie darzą się uczuciem, jednak uporczywie trwają przy swoim i tymczasowo nie chcą się porozumieć.
Kiedy orzeczenie rozwodu jest niedopuszczalne?
Rozwód nie jest natomiast dopuszczalny i to pomimo trwałego i zupełnego rozkładu pożycia w poniżej opisanych sytuacjach.
(1) Jeśli wskutek rozwodu miałoby ucierpieć dobro wspólnych małoletnich dzieci. Oczywiście z praktycznego punktu widzenia sądy rzadko kiedy stosują ten przepis. Dzieje się tak ze względu na narastające stany napięcia pomiędzy małżonkami, niezdrową atmosferę, a czasem awantury, którym dzieci stale się przyglądają, nawet jeśli wydaje nam się, że tak nie jest. Wychowanie naszych pociech w takich warunkach nie sprzyja ich prawidłowemu rozwojowi, dlatego dla ich dobra najrozsądniej orzec o rozwodzie rodziców, aby każdy z nich mógł ułożyć sobie życie na nowo i unormować relacje z byłym małżonkiem. Można nawet pokusić się o stwierdzenie, że mamy wtedy do czynienia z tzw. mniejszym złem.
(2) Jeśli byłoby to sprzeczne z zasadami współżycia społecznego. Sąd nie orzeknie rozwodu, jeśli jeden z małżonków jest nieuleczalnie chory i wymaga pomocy oraz wsparcia. Orzeczenie rozwodu mogłoby okazać się dla niego wyjątkowo krzywdzące, co mogłoby z kolei przełożyć się na pogorszenie stanu zdrowia.
(3) Jeśli rozwodu żąda małżonek, który jest wyłącznie winny rozkładu pożycia, a drugi nie wyraża na rozwód zgody. Oczywiście wyrażenie zgody skutkuje orzeczeniem rozwodu z winy małżonka, który jest winny i który tego rozwodu zażądał. Brak zgody natomiast jest badany pod kątem zgodności z zasadami współżycia społecznego. Tytułem przykładu można wskazać na sytuację, w której mąż dopuszcza się zdrady, owocem której jest dziecko. Mąż pragnie ułożyć sobie życie u boku nowej partnerki razem z narodzonym dzieckiem. Brak zgody na rozwód ze strony żony byłby uznany za sprzeczny z zasadami współżycia społecznego, jeśli małżonkowie nie posiadają wspólnych dzieci.
Kto ponosi winę za rozpad małżeństwa?
Podczas postępowania rozwodowego sąd bada również czy i który z małżonków ponosi winę za rozpad małżeństwa. Nie dzieje się tak, gdy oboje małżonkowie zgodnie zażądają zaniechania tego badania. Wówczas rozwód wywołuje takie same skutki, jak gdyby nikt tej winy nie ponosił.
Jeśli jednak zgodne oświadczenie małżonków nie zostanie złożone, sąd bada, czy zostały naruszone obowiązki małżeńskie wskutek celowego bądź nieumyślnego zachowania i przez kogo, tj. czy przez jednego z małżonków, czy oboje, czy przez nikogo. Orzeczenie w wyroku, że małżonek jest winny rozpadu małżeństwa stanowi ujemną ocenę moralną jego zachowania.
W ramach ciekawostek można wskazać na następujące orzeczenia sądowe:
- związek małżonka z inną osobą w czasie trwania małżeństwa, ale po wystąpieniu trwałego i zupełnego rozkładu pożycia nie daje podstaw do przypisania temu małżonkowi winy za rozpad małżeństwa (Sąd Najwyższy, IV CKN 112/00)
- orzeczenie rozwodu z winy obu stron oznacza, że nie można rozróżnić winy większej i winy mniejszej. Małżonek, który zawinił jedną z wielu (kilku) przyczyn rozkładu pożycia, musi być uznany za współwinnego, chociażby drugi małżonek dopuścił się wielu i to cięższych przewinień. Niedopuszczalna jest bowiem kompensata wzajemnych przewinień (Sąd Apelacyjny w Poznaniu, I ACa 1422/03)
- zmiana religii przez jednego z małżonków może być - w konkretnych okolicznościach - uznana za zawinioną przyczynę rozkładu pożycia (Sąd Najwyższy, IV CK 609/03)
- naganna reakcja małżonka na nieodpowiednie zachowanie się drugiego małżonka jest niedopuszczalna i może prowadzić do uznania współwiny w rozkładzie pożycia. Za taką niewłaściwą reakcję w orzecznictwie Sądu Najwyższego uznawano np. urządzanie gorszących awantur, bicie współmałżonka, obrzucanie go wulgarnymi zniewagami (Sąd Najwyższy, IV CKN 1957/00)
- odmowa współżycia fizycznego przez małżonkę, nad którą mąż się znęcał nie stanowi zawinionej przez nią przesłanki rozkładu pożycia małżeńskiego (Sąd Apelacyjny w Gdańsku, I ACa 368/09).
Do typowych przykładów zawinionego zachowania można zaliczyć np. zdradę, opuszczenie rodziny, znęcanie się nad rodziną, nadużywanie alkoholu i brak woli podjęcia leczenia, odmowę współżycia (nieuzasadnioną).
Z czym wiąże się rozwód z orzeczeniem o winie?
Stwierdzenie winy w wyroku rozwodowym skutkuje przede wszystkim możliwością nałożenia na winnego obowiązku łożenia na utrzymanie małżonka niewinnego. Aby to nastąpiło wystarczy, że sytuacja materialna małżonka niewinnego pogorszy się w sposób istotny po rozwodzie. Sąd oceniając czy takie pogorszenie nastąpiło, bierze pod uwagę warunki materialne, jakie małżonek niewinny miałby, gdyby małżonek winny nie doprowadził do rozpadu małżeństwa. Jednakże nie należy tego w żadnym razie utożsamiać z obowiązkiem wyrównania stopy życiowej małżonka niewinnego. Wyrównanie stopy życiowej może nastąpić w drodze orzeczenia, ale nie musi. Wszystko uzależnione jest od konkretnych okoliczności.
Inaczej sytuacja wygląda gdy oboje małżonkowie są niewinni lub też rozwód został orzeczony z winy obojga. Wówczas jeden z małżonków może dochodzić od drugiego alimentów, pod warunkiem, że popadł w tzw. niedostatek. Przez "niedostatek" należy rozumieć stan, w którym osoba nie posiada środków utrzymania bądź pewne środki posiada, ale nie jest w stanie zaspokoić w pełni swoich usprawiedliwionych potrzeb.
W każdym z przypadków obowiązek alimentacyjny wygasa w momencie, w którym małżonek uprawniony do alimentów wstąpi w nowy związek małżeński. Jeśli zobowiązanym do alimentów jest małżonek, który nie został uznany za winnego lub współwinnego, obowiązek ten wygasa ponadto z upływem 5 lat od orzeczenia rozwodu.
Teoretycznie więc małżonek uznany za wyłącznie winnego rozpadowi małżeństwa może płacić alimenty na rzecz drugiego małżonka do końca życia, jeśli nie dojdzie do zawarcia przez niego małżeństwa. Oczywiście należy podchodzić do tego z przymrużeniem oka. W pewnych okolicznościach utrzymywanie drugiego małżonka przez tak długi okres może okazać się nieuzasadnione i sprzeczne z zasadami współżycia społecznego.
Jak wygląda postępowanie przed sądem, jeśli dochodzi się rozwodu z orzeczeniem o winie?
Główną różnicą pomiędzy procesem o rozwód z winy małżonka lub bez orzekania o winie jest czas. Jeśli małżonkowie chcą się rozwieźć szybko i bezboleśnie, powinni wnosić o rozwód bez orzekania o winie stron. Jeśli jednak którakolwiek ze stron czuje się mocno skrzywdzona lub nie posiada środków do życia, wówczas należy przygotować się na ciężką batalię sądową. Takie procesy rozwodowe potrafią się ciągnąć latami, choć nie jest to regułą.
Zgodnie z przyjętą zasadą postępowania, jeśli twierdzimy, że małżonek ponosi winę za rozpad małżeństwa, musimy tę winę udowodnić. W tym celu należy zebrać odpowiedni materiał dowodowy. Dowodami w postępowaniu mogą być np. świadkowie, obdukcje, dokumenty, czy fotografie. Sąd przesłuchuje również samych małżonków.
Proces rozwodowy nie jest zatem rzeczą przyjemną, nawet jeśli z upływem czasu emocje opadają. Czasem jednak warto rozpocząć życie na nowo.
